نی و قابلیت های آن (II)

ني هفت بند

در قسمت قبل به صورت مختصر به تاریخچه نی پرداختیم، در ادامۀ این مطلب به بررسی انواع سازهای بادی هم خانوادۀ نی در ایران و طبقه بندی آنها می پردازیم. سازهای بادی هم خانوادۀ نای کهن را می توان در ابتدا به دو دسته تقسیم کرد:
۱- ساز هایی که حالت استوانه ای دارند و دارای قطر ثابت هستند.

۲- ساز هایی که شکل مخروطی دارند و قطر آنها متفاوت است.

از لحاظ نواختن و نحوۀ تولید صوت، ساز های بادی ایران به دو دسته تقسیم می شوند:

۱- سازهایی که نواختن و تولید صوت در آنها به وسیلۀ ارتعاش زبانه ای تیغه ای (قمیش) صورت می گیرد؛ مانند سورنا.

 

سورنا

۲- سازهایی که هوا بدون هیچ واسطه ای در لولۀ صوتی دمیده می شود و از ارتعاش مستقیم هوا درون لوله، صوت حاصل می شود؛ مانند نی.

 

نی

ساز های بادی ایران از لحاظ ساختار و جنس بدنه به ۳ دسته تقسیم می شود.۱- ساز هایی که از نی یا چوب ساخته می شود.

۲- ساز هایی که از جنس فلز ساخته می شوند. معمولا این فلزات شامل مس یا برنج می شوند.

کرنای خراسان – مشهد

 

۳- ساز هایی که بدنه آنها از استخوان یا شاخ حیوانات ساخته می شوند. مانند انواع قشمه (دوزله)

قشمه

 

ساز های بسیاری در موسیقی نواحی و مناطق ایران وجود دارند که هر یک رنگ و صدای منحصر به فرد خود را داراست و هر یک دارای ساختاری متفاوت می باشد.

ساز هایی مانند سورنا، کرنا (کرنای)، مارنای، قشمه (دونی، دوزله، جفتی)، بالابان یا نرمه نای، نی انبان، نی لبک، سوتک، دونلی، مزمار، شاه نای، نای نرم، دونای، شمشال و…

انواع بوق

 

بالابان یا نرمه نای

 

بشنوید اجرایی از “دونلی” استاد شیر محمد اسپندار را

 

 

بشنوید نمونه ای از صدای نی انبان بوشهر را

 

بشنوید نمونه ای از صدای سورنا را

 

بشنوید نمونه ای از صدای قشمه استاد علی آبچوری را

 

 

 

شاید نی هفت بند را بتوان نماینده ای از تمامی سازهای ذکر شده در موسیقی ملی ایران دانست که همیشه در تکنوازی ها، بداهه نوازی ها و گروهنوازی، جایگاه ویژۀ خود را داشته و جزعی از نمادهای موسیقی ملی ایران محسوب می گردد.

دوزله

از هنرمندان معاصر این ساز می توان از بزرگانی چون سلیمان اصفهانی، ابراهیم آقاباشی، نایب اسدالله خان، یدالله میرزا معروف به شاه یدی، قلی خان تعزیه خان، علی خان معروف به نایب السلطنه، سرمست عراقی، حسن کسایی، محمد موسوی، احمد انوشه، محمد حدادیان، حسن ناهید، محمد علی کیانی نژاد، عبدالنقی افشار نیا، جمشید عندلیبی، حسین عمومی، بهزاد فروهری و… نام برد. 

 

بشنوید نی نوازی استاد نایب اسدالله را

 

 

بشنوید نی نوازی استاد حسن کسایی را

 

 

بشنوید نی نوازی استاد محمد موسوی را

 

 

بشنوید نی نوازی استاد محمد علی کیانی نژاد را

 

در ادامۀ این بحث به بررسی اجمالی تعدادی از ساز های محلی ایران و پس از آن به بررسی ساختار نی هفت بند خواهیم پرداخت.

منبع : نی و قابلیت های آن (II)