ویژگی های یک سنتور خوب (V)
کیفیت مواد به کار رفته: مواردی که در این شماره می خوانید شاید کمتر به درد یک هنرجوی تازه کار می آید چون برای او هیچ یک از موارد ذیل به درستی قابل بررسی و تشخیص نیست مگر اینکه از قبل اطلاعاتی مثلا راجع به چوب یا دیگر اجزاء ساز داشته باشد. با این حال ذکر این موارد حداقل هنرجو را با شمای کلی ماجرا آشنا می کند تا شاید مثلا هنگام خرید بتواند در مورد موضوعاتی که یاد دارد سوالاتی بکند یا اگر اشاره ای به او در قالب این موضوعات کردند لااقل یک بار آنها را شنیده باشد و مثل یک فرد بی اطلاع، کاملا مبهوت نگردد.
طبیعی است هدف اصلی سازندگان ساخت سازی خوب با استفاده از مواد بسیار خوب است ولی متاسفانه همیشه استفاده از مواد درجه یک منتج به صدا دهی ممتاز یا حتا قابل قبول هم نمی شود بلکه مواد خوب بخشی از کار می باشند نه کل ماجرا، بنابراین انتظار اینکه اگر سازی از مواد بسیار خوب ساخته شده باشد حتما دارای صدای خیلی خوبی خواهد بود انتظار بجایی نیست. بلکه برای ارزیابی صدا فقط باید به صدا توجه داشت و سپس بقیه ی موارد.
برای ساخت سنتور تنوع مواد زیادی وجود ندارد:
جنس چوب ساز اغلب از چوب درخت گردو است، گاهی چوب آزاد و گاهی جنگلی است.
گوشیها، سیم گیرها و مفتولهای روی خرکها فلزی(آهن) هستند.
سیمهای سفید فولادی و سیمهای زرد برنجی یا مسی هستند.
حال همین مواد می توانند به نسبت بد، متوسط و خوب باشند. در کیفیت سیمهای سفید تنوعی زیادی وجود ندارد همه ی آنها فولادی و کیفیت آنها “تقریبا” یکسان است. سیمهای زردِ برنجی بهتر از سیمهای مسی هستند. (سیمهای برنجی زرد رنگ هستند و سیمهای مسی قرمز رنگ)
بهتر است از جنس مرغوب، بدون خش و زنگ نزده باشند.
فلزی که برای گوشیها، سیم گیرها استفاده می شوند هم دارای تنوع چندان قابل توجهی در کیفیت نیستند و جنس خوب و بد آن تاثیری بر روی صدای ساز ندارد. اما کیفیت فلزی که برای مفتولهای روی خرک و بر روی شیطونک ها کار می شوند چون با سیمها مستقیم در ارتباط هستند اهمیت بیشتری می یابند به طوری که بهتر است از جنس مرغوب، بدون خش و زنگ نزده باشند.
مهمترین قسمتی که در ساخت سنتور از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است چوب آن است. بر طبق سالها تجربه ی سازندگان، بهترین چوب برای کار، استفاده از چوب گردو است. اما به صرف اینکه سنتوری از چوب گردو ساخته شده است پس حرفی در آن نیست نباید باعث گمانی غلط برای هنرجویان شود بلکه استفاده از چوب درخت گردو مشروط به عواملی، می تواند در جهت بهبود کیفیت صدای سنتور بسیار تاثیر گذار باشد. از جمله عواملی که می توانم اشاره کنم و در حد کاربری و دانسته ی یک هنرجو نیز باشد عبارتند از:
اول کیفیت خودِ چوب و چگونگی ساخت و پرداخت آن.
دوم اینکه از چه قسمتی از چوب درخت گردو برای ساخت کدام قسمت از سنتور استفاده شده باشد.
چون در سنتور صفحه ی رو یی و زیرین ساز از اهمیت بیشتری برخوردار هستند بنابراین مهم است از کدام قسمت این چوب صرف ساخت و پرداخت صفحه ی رو و زیر ساز شده. کلافهای کناری و بالا و پایین ساز از اهمیت کمتری برخوردار هستند و طبیعتا دقت در انتخاب کدام قسمت از چوب و پردازش آن کم اهمیت تر می باشد.
سومین نکته ی مهم استفاده از چوبی است که کاملا خشک شده باشد البته به مرور زمان. چوبی که برای استفاده از درخت بریده می شود معمولا چندین و چند سال زمان می خواهد تا کاملا خشک شود تا برای استفاده آمادگی لازم را پیدا کند. یکی از مشکلاتی که امروزه با آن مواجهیم مقوله ی تولید انبوه می باشد که طبیعی است سرعت بالای ساخت ساز توسط سازندگان، زمان لازم را به چوب برای خشک شدن نمی دهند و بنابراین از چوبهایی استفاده می کنند که رطوبت هنوز در نسوج وجود آنها، کم و زیاد قرار دارد و دور از انتظار نخواهد بود اگر اینگونه سازها در آینده ای نه چندان دور دچار مشکلاتی مثل برآمدگی صفحه ی رو یا باد کردگی صفحه ی زیرین سنتور شوند به ویژه اگر نوازنده ای در شرایط مختلف آب و هوایی مجبور به اجرا باشد.
البته امروزه سازندگان با توجه به شناختی که نسبت به چوب های متفاوت و ساخت و پرداخت آنها پیدا کردند و همچنین با استفاده از تکنیکهای جدیدی که برخی از سازندگان برای خشک کردن چوب استفاده می کنند مشکل فوق تا حد قابل قبولی رفع شده ولی نمی توان اینگونه چوبها را با چوبِ سالم گردو که از زمان قطع آن حدود بیست سال برای خشک شدنش گذشته قیاس کرد.
چهارم از آنجایی که معمولا یک نوازنده احتیاج پیدا می کند که با ساز خود در مکانهای مختلف و در شرایط متفاوت و در فصل های گوناگون برنامه اجرا کند نکته ی قابل اهمیت در ساخت، استفاده از یک چوب خوب و ساخت و پرداخت درست آن است که باعث مقاوم شدن بدنه ی ساز در برابر ناملایمتهای طبیعی شود. مقاومت در برابر مسائلی چون گرما، سرما، رطوبت، حمل و نقل، ضربه و سقوط ساز (مثلا از روی میز یا از درون جعبه هنگام حمل ساز).
استثناعاتی نیز وجود دارد. در موارد نادری دیده می شود سنتوری که در آن از چوب خوبی استفاده شده باشد و حتا اگر از لحاظ مهندسی و کیفیت مواد به کار رفته در آن از درجه مرغوبیت متوسطی هم استفاده نشده باشد با این حال صدای ساز، مطلوب و استاندارد است گاهی ساز در حد ساز درجه یک و گاهی در حد یک ساز درجه ۲ می باشد.
در واقع از این توضیحات مشخص می شود که: “مهندسی ساخت ساز” با پیش نیاز چوب خوب در درجه اول اهمیت، نسبت به ظاهر و مواد به کار رفته ی آن است.
Related Posts
About The Author
